Wat is Duits Expressionisme ?

Tot en met 25 augustus toont Singer Laren een overzicht van het werk van Duitse expressionisten uit de collectie van het Museum Ostwall in Dortmund. In Singer Laren hangen nu alle grote namen van het Duits Expressionisme, onder wie August Macke, Franz Marc, Emil Nolde en Wassily Kandinsky.

Duits Expressionisme

Het Expressionisme is een moderne Europese kunststroming die in de jaren tussen 1905 en 1920 vooral in Duistland opkwam. Veel Duitse kunstenaars voelde zich aan het begin van de twintigste eeuw gemuilkorfd door de burgerlijke cultuur. Ze besloten in opstand te komen tegen het establishment. Niks werkelijkheid natuurgetrouw afbeelden; ze onttrokken zich aan alle artistieke conventies en zochten nieuwe vormen. Ze maken in hun schilderijen het perspectief platter, bouwen de onderwerpen op uit kleurvlakken, in intense onnatuurlijke kleuren, met grove vervormde vormen omzoomd door heftige contourlijnen. Het zijn vaak rauwe, emotionele en schokkende werken.

De voorlopers

De belangrijkste voorloper van het Expressionisme was Vincent van Gogh (1853 – 1890). Van Gogh overdreef bewust natuurlijke verschijnselen om “uitdrukking te geven aan de verschrikkelijke emoties van de mens”. Hij wilde emotie uitdrukken met kleur. Alhoewel hij bij leven vrijwel onbekend was, werd zijn werk aan het begin van de twintigste eeuw steeds bekender. Naast Van Gogh waren Paul Gauguin (1848 – 1903) en Edvard Munch (1863 – 1944) van grote invloed op het Expressionisme.

Die Brücke

In 1905 werd in Dresden door vier architectuur-studenten de kunstenaarsgroep Die Brücke opgericht. De belangrijkste van hen was Ernst Ludwig Kirchner (1880 – 1938). Hun doel was om te breken met de traditionele kunsttraditie. Ze wilden een radicale nieuwe stijl van schilderen creëren, in overeenstemming met het moderne leven. Hun techniek van schilderen was niet verfijnd maar rauw en krachtig. Hun werk straalde onrust en angst uit. Emil Nolde (1867 – 1956), wellicht de bekendste expressionistische Duitse schilder, is ook een tijdje lid geweest van Die Brücke. In 1913 viel de groep door onderlinge meningsverschillen uit elkaar.

Der Blaue Reiter

Het hoogtepunt van het Duits Expressionisme kwam met Der Blaue Reiter. Der Blaue Reiter is een groep kunstenaars in 1911 in München gevormd met Wassily Kandinsky (1866 – 1944) en Franz Marc (1880 – 1916) als leiders. Deze kunstenaars trachten spiritualiteit in hun werk weer te geven. Hun werk was dan ook vaak mystiek van aard. Der Blaue Reiter viel na de Eerste Wereldoorlog uit elkaar. In die oorlog waren Franz Marc en August Macke (1887 – 1914), een ander bekend lid van Der Blaue Reiter, gesneuveld. Anders dan bij de kunstenaars in Die Brücke vormde de groep geen vaste eenheid of waren de kunstenaars stilistisch sterk verwant.

Neue Sachlichkeit

Alhoewel Die Brücke en Der Blaue Reiter na de Eerste Wereldoorlog uit elkaar zijn gevallen was het Expressionisme in Duitsland inmiddels gemeengoed geworden. Het was wel een ander Expressionisme. Eén dat vragen stelde bij het idealisme en de romantiek van zijn voorgangers. Deze stroming wordt de Neue Sachlichkeit (Nieuwe Zakelijkheid) genoemd. Kunstenaars als Otto Dix (1891 – 1969) en George Grosz (1893 – 1959) hielden in grote mate vast aan de vervorming en overdrijving, kenmerken van het Expressionisme. Maar ze voegden daar politieke thema’s en sociale kritiek aan toe. Vaak was deze kritiek gerelateerd aan de verschrikkingen uit de Eerste Wereldoorlog en de corruptie daarna. Echter nadat de Nazi’s in 1933 aan de macht kwamen werd het Expressionisme onderdrukt. Het werd gezien als ontaarde kunst.