De persoonlijke foto’s van Zanele Muholi

Zanele Muholi is één van de meest geprezen hedendaagse fotografen. Haar werk wordt over de hele wereld tentoongesteld. Zo was er in 2017 in het Stedelijk Museum in Amsterdam een drukbezochte expositie van haar werk. En in Londen zou het Tate Modern vanaf 29 april een overzicht van haar carrière tot dit moment presenteren. Helaas gooit het corona-virus roet in het eten. Op het moment van schrijven zijn in Engeland alle musea gesloten. De tentoonstelling staat weliswaar gepland tot 18 oktober, maar het is nog maar de vraag of reizen naar Engeland straks makkelijk is. Natuurlijk kun je de catalogus van de tentoonstelling aanschaffen. Genoeg aanleiding om eens te kijken waarom het werk van Zanele Muholi zo belangrijk is.

Visual Sexuality: Only Half The Picture

Zanele Muholi (1972) ziet zichzelf eerder als een activist dan een kunstenaar. Kunst is een middel om haar boodschap over te brengen. Ze is geboren in Durban in Zuid-Afrika. Daar wordt ze geconfronteerd met de dubbele moraal die Zuid-Afrika erop nahoudt ten opzichte van gender en seksualiteit. Zuid-Afrika was weliswaar het eerste Afrikaanse land dat, in 2006, huwelijken tussen mensen van hetzelfde geslacht toestond. Maar tegelijkertijd wordt de LGBTQIA+-gemeenschap er nog steeds geconfronteerd met discriminatie en extreem geweld. Iets wat, denk ik, ook in andere landen nog steeds gebeurt.

Ze startte haar carrière met haar eerste solo-tentoonstelling in 2004 in Johannesburg getiteld Visual Sexuality: Only Half the Picture. Het zijn portretten van slachtoffers van verkrachtingen en haatmisdrijven.

Faces and Phases

In 2006, begon Muholi met haar project Faces and Phases. Een project dat nog steeds doorloopt. Het is een gedurfde en krachtige serie portretten van zwarte lesbische en trans vrouwen. De portretten zijn afwisselend teder, vrolijk en vastberaden. Met haar portretten maakt Muholi de LGBTQIA+-gemeenschap in Zuid-Afrika zichtbaar. Ze toont mensen die trots zijn op wat ze zijn. 

Somnyama Ngonyama: Hail the Dark Lioness

De foto’s uit de serie Faces and Phases betekende haar internationale doorbraak. Nu haar carrière steeds meer van de grond begon te komen moest ze voor haar werk vaker naar het buitenland. Daar werd ze geconfronteerd met het gebruikelijke gedoe waar je mee te maken krijgt wanneer je een land binnen reist. Raciale profilering is daarbij nog steeds realiteit. Bovendien kwam ze vaker in landen, die historisch gezien, wit waren. Daardoor werd ze zich nog meer bewust van haar herkomst en huidskleur.

In 2014 begon Muholi met het maken van een serie zelfportretten getiteld Somnyama Ngonyama (“Hail the Dark Lioness”). Het zijn niet zozeer portretten van haar zelf als wel van de rol die zij voor dat portret aanneemt. In zoverre doet het mij aan het werk van Cindy Sherman denken. Sherman gebruikt haar portretten en de rol die ze daarbij aanneemt om vrouwelijke stereotypen in de populaire media bloot te leggen. Muholi gebruikt haar portretten om te laten zien dat je trots kunt zijn. Trots op je huidskleur en je persoonlijke geschiedenis. Daarbij toont ze ook aan dat de kunstgeschiedenis vooral georiënteerd is op onze westerse, blanke samenleving. In die zin sluit ze aan op het werk van Kerry James Marshall. Hij streeft ook naar opname van zwarte kunstenaars in de kunstgeschiedenis.

De laatste serie waar Muholi aan werkt, heet Brave Beauties. Brave Beauties toont trans vrouwen. Een aantal van hen heeft mee gedaan aan schoonheidswedstrijden. Ook dit project toont ons dat je gezien mag worden, ook als je anders bent.